Астана. 5 сәуір. «Терроризмге қарсы комитет» РҚБ «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» КЕАҚ қолдауымен «Дін саласындағы ақпараттық қызметті ұйымдастыру» жобасы аясында Қазақстан Республикасында экстремизм мен терроризмнің алдын алу мәселелері бойынша тиісті мемлекеттік органдардың өкілдерімен онлайн-сұхбат өткізді.
Осы бейне сұхбатта Діни зерттеу орталықтары қауымдастығының директоры, дінтану мамандығы бойынша қоғамдық ғылымдар магистрі, сот сарапшысы, деструктивті және радикалды топтардағы сананың әлеуметтік-психологиялық манипуляциясына қарсы тұру бойынша кеңесші, журналист, қоғам қайраткері, Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшесі — Юлия Олеговна Денисенко деструктивті діни ағымдарда жұмысқа орналасудың шарттары мен әдістерін, сондай-ақ бұрынғы адептерді қалпына келтірудің негізгі сәттерін егжей-тегжейлі айтып берді:
«Психологтар діни ұйымдардың бірнеше түрін: саяси (экстремистік және лаңкестік топтар кіретін), рухани, психологиялық, коммерциялық ұйымдардың ерекшеліктерін ажыратады.
Бүгінде рухани өріс немесе рухани нарық (шамадан тыс айтсақ) қызметтің салаларына бөлінгенін көреміз. Әрбір «гуру» сайлаушылар мен оның клиенттерін қадағалайды.
Азғырып-көндірудің алғашқы шарты – бірдей табынушылық ұсыныс неофиттің (жаңадан айналған – ред. еск.) талабына сәйкес келеді. Егер сіз ақша алғыңыз келсе, сізді нақты материалды байытуды уәде ететін коммерциялық табынушылар, коммерциялық ұйымдар келеді; жеке өсіміңізді қаласаңыз – психологиялық ұйымдар келеді; билікке теріс көзқарасты білдіргіңіз келсе, әділдікті іздесеңіз — экстремистер, террористер келеді және т.б.
Азғырып-көндірудің екінші негізгі шарты — бұл стресстік күй. Стресс қаншалықты жоғары болса, соғұрлым осындай ұйымның қызметіне сізді тарту оңайырақ болады. Ал бүгінгі өмірде, өзіңіз білгендей, стресстік жағдайлар жеткілікті. Бұл сондай-ақ жақын туыстарының өліміне байланысты қайғылы оқиғалар болуы мүмкін.
Топтың немесе топ жетекшілерінің жалпы немесе толық бақылауында тұрған адам ыңғайсыз сезінуі тиіс деп көбісі ойлауда. Жоқ, керісінше, ол өзін тамаша сезінуде, себебі ол үшін деструктивті топта барлығы бәрін шешеді: нені сөйлеуге, қайда баруға, қалай ойлануға, қандай эмоцияны сезінуге, қандай киім киюге, қалай сөйлесуге және т.б. Адам қызметінің барлық салалары, оның барлық әлеуметтік ролдері топпен бақыланады. Бұл өте ыңғайлы, өйткені адам өзінің іс-әрекетіне жауапты болмайды, өйткені ол өмір бойы ол топтың басшыларына аутсорсингке (жеке мақсаттары үшін біреудің ресурстарын пайдалану – ред. еск.) қолданады.
Деструктивті топта ұзақ уақыттан бері болған адам ойлануды тоқтатады. Оның барлық психикалық функциялары қажетсіз ретінде өшіріледі. Тағы да, барлық шешімдер оған принциптері қабылданған, моральдық немесе кез-келген басқа жағдаймен қабылданады. Бірақ сана бақылауының жалпы екеніне сену қате. Әрине, сіз әрқашан «терезе» таба аласыз, одан сіз өзіңіздің жақындарыңызды шығара аласыз, әрине белгілі бір жағдайларды қоспағанда. Және бұл «терезе» жақын адамдарға деген сүйіспеншілік, түсіністік пен қолдау ретінде қызмет етуі мүмкін. Адамды алып кетіп, оны тек ғана жақсы көретін, күтетін, бағалайтын үйге қайтара аласыз. Әйтпесе оңалтудың пайдасы жоқ.
Әрине, адам осы ұйымдардың өзіне келмейтіндіктен, жолды тәжірибелі жалдаушылар немесе рекрутерлар көрсетіп, әр түрлі психологиялық манипулятивті әдістерді қолданып, алдымен неофитпен байланыс жасауға, онымен түсіністікке жетуге, содан кейін оның ұйымға кіргізуге тырысады. Ұйымда адамның санасын басқарудың бірнеше схемасы бар. Ең қарапайымы – бұл сырттан келген ақпаратты бақылау, адамның қарым-қатынасын бақылау, тыйым салу жүйесі арқылы жүріс-тұрысы және оның қызметін бақылау болып табылады.
