Астана. 13 сәуір. «Терроризмге қарсы комитет» РҚБ «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» КЕАҚ қолдауымен «Дін саласындағы ақпараттық қызметті ұйымдастыру» жобасы аясында Қазақстан Республикасында экстремизм мен терроризмнің алдын алу мәселелері бойынша тиісті мемлекеттік органдардың өкілдерімен онлайн-сұхбат өткізді.

Бұл онлайн-сұхбатта Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының 3-ші департаментінің бөлім меңгерушісі Қувашев Ербол Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары тарапынан діни экстремизм мен лаңкестікке қарсы іс-қимылдың құқықтық аспектілері, сондай-ақ Қазақстанның терроризмге және экстремизмге қарсы іс-әрекет тәжірибесі туралы әңгімеледі.

«Терроризмнің, экстремизмнің, экстремистік және террористік қызметтің дәрежесін анықтаудың, оның мәні, түрлері, белгілері деген не екенін түсіндіру өте маңызды. Мемлекеттік органдардың өкілеттіктерін айқындау, олардың әрқайсысының функциялары мен міндеттерін айқындау, терроризм мен діни экстремизмді насихаттау дегеніміз не, «Экстремизмге қарсы тұру туралы» және «Терроризмге қарсы тұру туралы» Заңдарында белгіленген осы міндеттер — бұл бүгінгі күнгі негізгі заңдары.

Экстремизм мен терроризмнің алғашқы белгілері Қазақстанда пайда болған кезде, заңды тұрғыдан алғанда, терроризм мен экстремизмнің нақты анықтамасын беру өте маңызды болды; мемлекеттің негізгі міндеттері қандай, мемлекеттік органдардың негізгі міндеттері, құзыреттілігі; Террористік және экстремистік әрекеттердің белгілері дегеніміз не екенін анықтау; біздің елде неге тыйым салынған және не істеу керек; азаматтардың құқықтары мен міндеттері. Сондықтан екі заң қабылданды: «Терроризмге қарсы тұру туралы», «Экстремизмге қарсы тұру туралы». Содан бері біздің антитеррорлық және экстремизмге қарсы іс-қимылымыздың қазақстандық тәжірибесі есептеле бастады деп айтуға болады.

Бүгінгі таңда Қазақстанда 23 ұйым экстремистік және террористік деп танылды, соның ішінде «Ислам мемлекеті», «Аль-Каида», «Джабат әл-Нусра» және басқалар. Олардың қызметі Қазақстан Республикасында тыйым салынған. Осы ұйымдардың қызметіне қатысатын адамдар қылмыстық жазалануға жатады. Соңғы 5 жылда 600 адам террористік және экстремистік қылмыстар үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылды. Сонымен қатар, терроризмді қаржыландыруға қарсы тұру үшін жағдайлар жасалды. Террористік және экстремистік қызметке қатысы бар адамдар қылмыстық жауапкершілікке тартылады және олардың активтері мен шоттары қатып қалады, сондықтан олар террористік қызметті еркін басқара алмайды және қаржыландырмайды.

Интернетте терроризмді насихаттауға қарсы әрекет ету жүйесі құрылды және әліде жұмыс істейді. Халықаралық сарапшылардың бағалауы бойынша, ИГИЛ қатарына енген адамдардың шамамен 80% -ы Интернет арқылы келді. Біздің қазақстандық тәжірибемізден қылмыстық істерді зерттей отырып, 2-4 ай аралығында әдетте зайырлы өмір сүру салтының бағдарлаушы жас жігіттің радикалды болуына, сол кезде жихадты жасауға және жалған идея үшін өлуге дайын екендігін көріп отырмыз.

Тұтастай алғанда, бүгінгі күні біздің елімізде экстремизм мен терроризмге қарсы тұрудың тиімді жүйесі қалыптасты. Ол кешенді көзқарасқа негізделген, бұл мемлекеттік органдардың өзара әрекеттестігі мен үйлестіруі. Қазіргі уақытта негізгі үйлестіруші орган — Қазақстан Республикасының терроризмге қарсы орталығы. Оның негізінде негізгі шешімдер әзірленіп, проблемалық мәселелер талқыланады.

Бірақ бүгінде бұл жүйенің негізгі элементі, менің ойымша, алдын-алу. Алдын алу — адамдар лаңкестердің қатарына түсу себептері мен жағдайларын түсіну, олар неге түбегейлі болып табылады. Қазіргі кезде бұл — басты міндет, сондықтан Діни экстремизм мен терроризмге қарсы күрес жөніндегі мемлекеттік бағдарлама 2013 жылдан бері жұмыс жасайды. Статистикаға сәйкес, бүгінгі күні экстремистік және террористік қылмыстар жасаған адамдардың көпшілігі 19 жастан 29 жасқа дейінгі жастар. Мәселе неліктен жастар келіп жатыр дейді, әрине, бұл пікірталас және бүкіл қазақстандық қоғам бұл туралы ойлайды. Бірақ, менің ойымша, егер жас адам қазақстандық қоғамында лайықты орын алса, ол бұрыс әрекетке бара алмайды. Сондықтан біздің мемлекеттік бағдарламамыз осы аспектілерге бағытталған, бұл — әлеуметтік қолдау шарасы, бұл біздің балаларымыздың мектептерде, университеттерде, орта білім беру мекемелерінде білім алу.

Өкінішке орай, қазіргі терроризмнің негізі лаңкестердің жалған діни догмаларды пайдалану болып табылады және осылайша олардың қызметі ынталандырады. Сондықтан шынайы дінді және діни экстремизмді бөліп көрсету өте маңызды. Мұның негізі «Экстремизмге қарсы тұру туралы» Заңда айтылғандай. Осы заңда алғаш рет «діни экстремизм» термині анықталды және бұл дегеніміз не. Бұл, ең алдымен, әр түрлі конфессиялар арасында діни араздықты қоздыру болып табылады. Осы мәселеге қатысты бүгінгі күні мемлекет діни радикализмнің нақты анықтамасын беру үшін қадамдар жасайды. Қазіргі уақытта талқыланып жатқан «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Заңға енгізілген түзетулер — біздің мемлекетіміздің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, біздің құқықтарымызды бұзбау үшін, заңды түрде жұмыс істейтін, діни бірлестіктерімізді бөліп алу үшін оны анықтауда».